Het Duitse Constitutionele Hof heeft bepaald dat de Duitse Klimaatwet moet worden aangepast om de toekomst van jongeren te beschermen. Het ontbreken van een streng klimaatbeleid leidt er nu toe dat verdere opwarming van de aarde grotendeels zal worden afgewenteld op generaties na 2030. Dat beknot volgens het Hof de vrijheid van jonge en toekomstige generaties om na 2030 een kwalitatief goed leven te leiden. Defence for Children juicht de ‘monumentale’ uitspraak van het Duitse Hof toe. De rechten en belangen van kinderen en toekomstige generaties dienen voorop te staan bij beslissingen omtrent klimaatbeleid en milieuproblemen. Daarbij zijn kinderen en jongeren onmisbaar als onderdeel van de oplossing.

Bescherming tegen vrijheidsverlies van volgende generaties

De Duitse Klimaatwet bevat regels om te kunnen voldoen aan de internationale rechtsnormen met betrekking tot de opwarming van de aarde. De wereldwijde gemiddelde temperatuurstijging moet ruim onder de twee graden Celsius blijven en zo mogelijk anderhalve graad (ten opzichte van het pre-industriële niveau). In Duitsland moet de uitstoot, of emissie, van broeikasgassen daarom in 2030 met 55 procent zijn teruggebracht ten opzichte van het niveau van 1990. In 2050 moet het land klimaatneutraal zijn, maar de noodzakelijke emissiebeperkingen voor de periode na 2030 zijn niet in de wet gespecificeerd. Het Hof oordeelt dat de ‘emissiehoeveelheden die tot 2030 zijn toegestaan [...] de resterende mogelijkheden om de emissies na 2030 te verminderen aanzienlijk beperken’.

Dat betekent dat volgende generaties zullen worden opgezadeld met de opdracht de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verminderen. Daardoor zullen ze mogelijkerwijs veel last van vrijheidsverlies hebben, zoals bijvoorbeeld invoering van vliegverboden of autoloze dagen. Om dit te voorkomen, moet de Duitse overheid nu al maatregelen nemen, zegt het Hof. In de Duitse Grondwet staat namelijk dat de overheid de natuurlijke fundamenten van leven en dieren moet beschermen, rekening houdend met haar verantwoordelijkheid jegens toekomstige generaties. De opdracht is dus helder: De Duitse Klimaatwet moet worden aangescherpt om zo ‘vrijwel elk type door grondrechten beschermde vrijheid’ van jongeren en toekomstige generaties te beschermen.

Nederlandse klimaatwetgeving 

Met deze, door velen monumentaal genoemde, uitspraak lijkt het Duitse Hof nog een stap verder te gaan dan de Nederlandse Hoge Raad in de Urgenda-klimaatzaak. Die bevestigde in 2019 dat de uitstoot van broeikasgassen in Nederland uiterlijk in 2020 met 25 procent gereduceerd moest zijn, vergeleken met 1990. De Nederlandse Klimaatwet, ook uit 2019, bepaalt dat de CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990 met 49 procent moet zijn verminderd. Om dit doel te halen hebben de overheid, bedrijven en maatschappelijke organisaties een Nationaal Klimaatakkoord gesloten. Er staan ook afspraken in die partijen onderling hebben gemaakt. In 2050 moet 95 procent minder CO2-uitstoot plaatsvinden in vergelijking met 1990.

Jonge klimaatverdedigers dienen klachten in

Veel kinderrechten kunnen in het gedrang komen door klimaatverandering, zoals: het recht op leven, ontwikkeling, op het genot van de grootst mogelijke mate van gezondheid, informatie, vrije meningsuiting, onderwijs en cultuur. Overheden hebben een verantwoordelijkheid deze rechten te beschermen en te realiseren. Wereldwijd zijn steeds meer kinderen en jongeren kritisch op de inzet van overheden of het, in hun ogen, gebrek daaraan. In september 2019 diende een groep kinderen, waaronder Greta Thunberg, een klacht tegen vijf landen in bij het VN-Kinderrechtencomité. De kinderen stellen dat Duitsland, Argentinië, Brazilië, Frankrijk en Turkije niet genoeg doen om de klimaatcrisis aan te pakken. Zij geven aan dat hun kinderrechten daardoor worden bedreigd.

In november 2020 verklaarde het Europese Hof voor de Rechten van de Mens dat het zich zou buigen over een andere klimaatklacht van zes kinderen en jongeren tegen Nederland en 32 andere landen. De kinderen en jongeren stellen dat klimaatverandering een toenemende bedreiging is voor hun leven en fysieke en mentale welzijn. Hoewel overheden hiertegen protesteerden, bepaalde het Europese Hof in februari dat de zaak prioriteit heeft en daarom versneld zal worden behandeld. Overheden moeten hun reactie op de door de kinderen en jongeren ingediende klacht voor 27 mei 2021 indienen.

Nationaal Klimaatakkoord mist kinderrechten 

Het Nationaal Klimaatakkoord uit 2019 verwijst slechts één keer naar kinderen en jongeren en geeft (op pagina 212) aan dat kinderen lessen moeten krijgen over duurzaamheid en klimaat, maar neemt de specifieke gevaren van klimaatverandering voor kinderen, jongeren en toekomstige generaties niet mee. Datzelfde geldt voor hun ideeën ten aanzien van (mogelijke) oplossingen. Defence for Children pleit voor het opnemen van de belangen en rechten van kinderen in het Nederlandse beleid met betrekking tot het klimaat- en andere milieuproblemen. Hier hoort ook bij dat kinderen en jongeren zelf betrokken moeten worden bij het maken, uitvoeren en evalueren van dit beleid. We roepen de betrokken politieke partijen op deze uitgangpunten expliciet te benoemen in het regeerakkoord.

Meer informatie:

• Uitspraak van het Duitse Constitutionele Hof (Engelstalig persbericht)
• Het recht op een gezond leefmilieu een stap dichterbij
• Kinderen dienen klimaatklacht in tegen Nederland en andere landen bij het Europees Hof
• Kinderen dienen klimaatklacht in bij het VN-Kinderrechtencomité
• Nationaal Klimaatakkoord 2019